Mimar, ressam, grafiker, sahne ve kostüm tasarımcısı, fotoğraf sanatçısı ve çevirmen olarak çok yönlü bir kimliğe sahip olan Sabih Kayan’ın mimarlık çalışmaları 1944 yılında mezuniyeti ile başlar. Mimarlık eğitimine Berlin Teknik Üniversitesi’nde adım atan  ancak savaş nedeniyle  eğitimini Zürih’te İsviçre Federal Teknoloji Yüksek Okulu’nda tamamlayan Kayan’ın mezuniyet sonrası Türkiye’ye döndükten sonra yolunun Paul Bonatz ile kesiştiği ve Devlet Tiyatroları Proje ve Kontrol Bürosu’nda çalıştığı bilinmektedir.1948 yılında kendi bürosunu açarak şehircilik alanında çalışmalar yapan Kayan, konut, endüstri ve idare yapıları için projeler çizmiş, iç mekân, sahne ve kostüm tasarımları yapmış, grafik ve resim alanlarında yetkin işler üretmiştir. Mimarlık dışında yaptığı çok sayıda iş Sabih Kayan’ın sanatçı yanını ortaya koymaktadır. 1953-1957 yılları arasında TBMM inşaatı şantiye şefliği yapan Kayan 1964-1976 yılları arasında, Hacettepe Vakfı kuruluşlarından olan SİSAG bünyesinde Gündoğdu Akkor ile birlikte yönetici olarak çalışmıştır.

 

Sabih Kayan’ın mimarlık alanında en önemli proje çalışmaları arasında Hacettepe Üniversitesi Sıhhiye Kampüsü eğitim yapılarını gösterebiliriz. SİSAG bünyesinde projelendirilen eğitim yapılarından Sabih Kayan’ın, sağlık yapılarından ise Gündoğdu Akkor’un sorumlu olduklarını ve ayrıca Sabih Kayan’ın Beytepe Kampüsü’nün yerleşiminin ve kimi yapıların projelendirilmesinin sorumluluğunu üstlendiğini biliyoruz. 1976 yılında “Türkiye’deki ilk, belki de tek beyaz yakalı direniş” olan SİSAG[1] grevinde yer almamaları nedeniyle ciddi biçimde eleştirilen ikilinin bu süreçte Mimarlar Odası ile sorunlar yaşadıkları da dönem yayınlarında yer almakta.

​

Sabih Kayan’ın sanat alanında ürettiği eserlerin bir kısmı Koleksiyoner Faruk Feza Üstünkaya tarafından edinilmiş durumda. Bu eserlerin bir koleksiyoner tarafından edinilmiş olmasının iki önemli yanı var. İlki Sabih Kayan’ın eserlerinin kıymeti, ikincisi bu yolla eserlerin kalıcı hale gelmesi. Faruk Feza Üstünkaya’nın büyük bir duyarlılıkla proje ekibi ile iletişime geçerek Sabih Kayan’ın sanatçı kimliğinin ortaya çıkmasında katkısı çok büyük. Öte yandan bir diğer Koleksiyoner Gökhan Tunçbilek tarafından edinilen koleksiyonda yer alan; Paul Bonatz tarafından Sabih Kayan’a yazılan notlar, Kayan’ın proje çalışmaları[2] ve çektiği fotoğraflar da mimarlık alanı açısından büyük öneme sahip. Koleksiyonda yer alan Sıhhiye Kampüsü Tıp Fakültesi amfi çizimleri bu alanda eşsiz bir bilgi kaynağı. Muhtemel ki o dönem Hacettepe Üniversitesi öğretim elemanları için tasarlanmış olan cüppeler Sabih Kayan’ın bu konuda da yetkinliğini ortaya koymakta. Cüppelerin kadın ve erkek olarak ayrımı ise döneme ilişkin bir başka araştırma konusu. Koleksiyonda bulunan, Sabih Kayan tarafından çekilmiş fotoğrafların Kayan’ın bu alandaki yetkinliğini anlamamız açısından katkısı çok büyük

 

Sabih Kayan farklı alanlarda yürüttüğü çalışmalarda tüm alanların bilgisini birbirine aktarabilme becerisi göstermiş ve özellikle mimari detayları ve mimari elemanları özgün kullanımıyla dönemin mimarlık ortamının yetiştirdiği önemli mimarlar arasında yerini almıştır.                                                                                         

Nuray Bayraktar

 

[1] Projelerden biri Sıhhiye Kampüsüne ait olduğu düşünülen yurt projeleri. Bir diğeri Türkiye ve Uluslararası Çocuk Sağlığı Merkezine ait. Projeler üzerinde yer alan Ankara, Kasım, 1976 bilgisi projelerin Sabih Kayan tarafından aynı yıl grev nedeniyle tasfiye edilen SİSAG bünyesinden bağımsız olarak geliştirildiğini işaret ediyor. Uygulanıp uygulanmadığı konusunda bugüne kadar kesin bir bilgiye erişilememiş olsa da ileride yapılacak çalışmalar için bu projeler önemli bir kaynak oluşturmakta.

 

[2] Hacettepe vakıflarına bağlı bir limited şirket olan SİSAG 1969 yılında kurulmuştur. SİSAG adı "Servis, İşletme, Sistem, Araştırma, Geliştirme" sözcüklerinin baş harflerinden oluşmakta, SİSAG'ın faaliyet alanlarını; bilgi işlem (bilişim), servis büro hizmetleri, araştırma hizmetleri, bilgisayar sistemleri pazarlaması ve bakımı ile yapı projelendirme hizmetleri oluşturmaktadır. Şirketin çalışmaları genel olarak kamu ve özel kesim için yaptığı sözleşmeli bilgi işlem, sistem çözümleme ve araştırma projeleri ile hastane ve üniversite yapıları projelendirmesi olarak özetlenebilir. SİSAG’ın 1976 yılı itibariyle Bursa, Çukurova, Edirne Hastaneleri, Samsun 19Mayıs Üniversitesi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Beytepe Kampüsü için mimari çalışmalar yaptığı ve YAYKUR, MYÖ, Petkim, Doğuş, TKİ, YSE, ÖSYM, vb. kuruluşlara bilişim hizmetleri verdiği bilinmektedir.

Ayrıntılı bilgi için bkz. Tüm Teknik Elemanlar Derneği (TÜTED) aylık yayın organı, 1976, 43.